۶ نکته برای بزرگ کردن بچههای لجباز
تاریخ انتشار: ۱۱ خرداد ۱۳۹۹ | کد خبر: ۲۸۱۲۷۰۶۶
برای نظر کودک احترام قائل شویم. از طرفی والدین خود باید از نظر شخصیتی و روانی ثبات داشته باشند تا بتوانند به کودک خود کمک کنند. والدین باید یاد بگیرند شنونده خوبی باشند و به کودک فرصت حرف زدن و تخلیه هیجان بدهند تا بتواند تخیلات، احساسات، تفکرات و هیجانات خود را بروز دهد.
قدس آنلاین: این روز ها آنقدر پدر و مادر درگیر گرفتاری های خود هستند که دیگر حوصله ای برای مقابله با درخواست های بی جای کودکانشان ندارند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
دلیل بهانه گیری کودک
عوامل زیادی موجب بهانه گیری کودک می شوند که برخی از آن ها عبارتند از:
- خستگی - گرسنگی - ناکامی - ترس یا اضطراب کودکان - ناتوانی در بیان خواسته خود - مقاومت در برابر تغییر (مانند ترک یک مکان) - کسل شدن - احساس عدم راحتی - تحریک بیش از حد - بیماری یا درد - سر در گمی - ناراحتی از پیروی از دستور شما - نیاز خاصی داشتن درمان لجبازی کودکان ریشه یابی کنیددرابتدا باید دقت کنیم که ریشه ی آن حرکت ناخوشایندی که کودک انجام می دهد چیست؟ آیا نیاز او برای جلب توجه است؟ آیا آن کار به اوآرامش می دهد؟آیا نیازحسی است؟آیا سطح توانائی اش در همین حد است؟آیا عادتی است؟
هر کدام از این موارد که باشد نمی توان با گفتن یک دستور بکلی قال قضیه را کند به جای آن بهتر است به قول معروف گولش بزنیم!این اصطلاح در اصل یک تکنیک رفتار درمانی است که یک کار مطلوب را جایگزین رفتار نامطلوب می کنیم.
جهت انجام این تکنیک بهتر است از واژه زیر استفاده کنیم که اگر توونستی، این کار را بکنی؟!در این مواقع اگر نیاز کودک به جلب توجه ریشۀ حرکت ناپسندش باشد سریعاً فعالیت دلخواه شما را جایگزین می کند.مثلا به کودکی که مدام برهمه چیز لگد می زند می گویم.
بیا ببینیم زورت می رسد تا به این توپه لگد بزنی؟اگر راست می گی و خیلی قوی هستی بیا کمک کن این صندلی ها رو تنهائی جمع کن.در این حالت در اثر اشتغال به فعالیتی از نوع موازی،مشارکتی،رقابتی و هر نوع دیگر،او را از حال و هوای حرکت ناپسندش بیرون بیاوریم بدون این که احساس کند ما روی فلان حرکت او حساس می شویم.
مستقّل بارآوردن کودکاولین قدم این است که پذیرش خطا را یاد بگیریم. بهتر است به عنوان والد رفتارهای کودک را با توجه به نسل و جنس وی، مورد ارزیابی قرار دهیم و خطاها و رفتارهای او را به شخصیتش ارتباط ندهیم. البته باید او مسئول کارها و رفتارهایش باشد اما لازم است مواظب باشیم که او را سرزنش نکنیم و به او حق دهیم گاهی اشتباه کند.
وقتی با او صحبت می کنیم باید واضح، شفاف و ساده و دقیق انتظاراتمان را از کودک بیان کنیم. استفاده از جملاتی مثل «عرضه نداشتی این کار را انجام بدهی» در واقع تخریب شخصیت کودک است. بهتر است به او بگوییم که «اگر می خواهی این کار را انجام دهی، باید … این گونه انجام دهی».
به این ترتیب به او کمک کرده ایم تا بدون تحقیر و سرزنش به هدفش برسد. باید یاد بگیریم به کودک حق انتخاب دهیم. بهتر است بین چند گزینه موردنظر خودمان به او حق انتخاب دهیم. اگر به او حق انتخاب دادیم در واقع به نظرش احترام گذاشته ایم. مادری که از کودک می پرسد «غذا می خوری یا نه» و پس از پاسخ منفی کودکش به او تشر می زند که باید غذا بخوری، در واقع به او حق انتخاب نداده است.
بدغذایی مشکلی رایج میان کودکان امروزی است و بسیاری از والدین آن را به لجبازی و ناسازگاری کودک برای همراهی در غذا خوردن با خانواده یا والدین نسبت میدهند. در حالی که مهمترین دلیل بروز بد غذایی بیاشتهایی ناشی از مصرف تنقلات به مقدار زیاد یا در زمان نامناسب برای مثال ساعتی پیش از وعده اصلی غذایی است.
بنابراین لازم است برای نظر کودک احترام قائل شویم. از طرفی والدین خود باید از نظر شخصیتی و روانی ثبات داشته باشند تا بتوانند به کودک خود کمک کنند. والدین باید یاد بگیرند شنونده خوبی باشند و به کودک فرصت حرف زدن و تخلیه هیجان بدهند تا بتواند تخیلات، احساسات، تفکرات و هیجانات خود را بروز دهد.
دخالت به موقع به هنگام دعواهای بچگانه بسیار مهم است. لازم است والدین فقط وقتی کودکان در حال صدمه زدن به خود یا طرف مقابل هستند، دخالت کنند و در غیر این صورت اجازه دهند بچه ها خود مشکلاتشان را رفع کنند. والدین کنترل گر یا سلطه جو اجازه نمی دهند بچه ها استقلال کافی پیدا کنند، بنابراین کم کم به لجبازی و یا رفتارهای پنهان کارانه سوق داده می شوند.
لازم است والدین به رفتارهای مثبت کودک بیشتر توجه کنند و در قالب بازی، داستان و شعر مهارت های زندگی، حل مسئله، مهارت های ارتباطی، درست درخواست کردن، دفاع از حق و حقوق را به او یاد دهند. فراموش نکنیم که لجبازی کودک در بسیاری از مواقع ناشی از اضطراب است.
در برخورد کلی در زندگی باید طوری با کودک رفتار کرد که او بتواند در امور روزمره ی خود به طور مستقل و گاهی بدون نیاز به دیگران تصمیم بگیرد. البته فشارهای منفی را نباید در این خصوص وارد کرد، بلکه باید با راهنمایی های به جا تذکر داد و روش های صحیح را به موقع به او آموزش داد.
ممکن است لجبازی کودک امتناع طبیعی وی از درخواستهای مکرر و آمرانه والدین باشد که براساس استقلال شخصیتی صورت میگیرد. برخی امتناعها نیز دلایل مشخص جسمی و روانی دارد.
کودک باید حق انتخاب داشته باشد و این انتخاب فقط به لباس، وسایل شخصی و… محدود نمیشود. هر کودکی با توجه به سن و میزان درکش به درجهای از استقلال شخصیتی و اعمال نظراتش در انتخابهای گوناگون تمایل دارد. کودکان از طریق لجبازی و پافشاری بر آنچه میخواهند، شخصیت خود به عنوان یک فرد مستقل را میسازند و تقویت میکنند.
والدین باید به لجبازیهای کودکان برای مثال هنگام امتناع از خوردن یک نوع غذا، انجام ندادن برخی امور روزمره مانند تعویض لباس یا نظافت شخصی و… احترام بگذارند و در صورت ضرورت به جای برخورد قاطع و احتمالا ً مقابله به مثل کودک را متقاعد کنند، ناز او را بکشند، دلیلش را برای امتناع جویا شوند، اگر مشکلی هست برطرف کنند و در نهایت از موقعیتی که کودک در آن به لجبازی میپردازد برای ایجاد ارتباط عاطفی و کلامی قویتر با وی استفاده کنند.
کودک را تا حد امکان وادار به عجله و شتاب زدگی نکنیم.معمولا ً خانواده ها در چند کار، کودک را ناخواسته یا خواسته به عجله و شتابزدگی وادار می کنند که بیشتر مواقع عدم آگاهی والدین در تشدید آ ن ها، دخالت مستقیم دارد از جمله چیزهایی که می توان در این رابطه یاد آور شد:
الف - حمام کردن: در دوران طفولیت عدم آشنایی والدین به خصوص مادر از مسایل تربیتی باعثمی شود به جای فراهم آوردن محیطی شاد و مفرح هنگام استفاده از حمام، آن را به محیطی درد آور و وحشتناک برای او تبدیل می کند. برای این کار بهتر است اجازه بدهیم کودک ابتدا خوب بازی کند و در همان حال با شعرها و قصه های کودکانه شروع به شستن او کنیم و ضمنا ً اجازه دهیم تا کودک حتی برخی از اسباب بازی های خود را به حمام بیاورد و با آن ها مشغول بازی شود.
ب - مهمانی رفتن: همان طور که ما بزرگ ترها قبل از رفتن به مهمانی یا گردش نیاز داریم خود را آماده کنیم، فرزندان ما هم نیاز دارند که آماده شوند. البته نیاز آن ها با نیاز ما اندکی تفاوت دارد. پس بهتر است زمان رفتن به مهمانی یا گردش را یک ساعت قبل از حرکت به کودک یادآورشویم تا بتواند با کمک بزرگ ترها آماده شود. متاسفانه بعضی از والدین کمی قبل از حرکت به کودک می گویند آماده شود و این کار باعثلجبازی و مخالفت او می شود. چون دایم به او تذکر می دهیم که زود باش، سریع تر، دیر شد و… به جای این که سرعت کودک را برای آماده شدن بیشتر کنیم، باعثمی شویم که مخالفت کند.
ج - غذا خوردن، خوابیدن و …: بهر حال کودک مانند افراد بزرگسال نمی تواند از نیروی تفکر و حرکت در یک زمان استفاده کند و والدین باید بدانند زمان تفکر و انجام کارها در کودکان به سعه ی صدر بیشتری نیاز دارد.
کنترل خود را از دست ندهیدکودکان گاهی شروع به بهانه گیری های مختلف و کج خلقی می کنند و رفتارهایی مانند جیغ زدن و غرغر کردن ، لگدپراکنی ، کوبیدن پاها به زمین ، پرت کردن اشیا به اطراف ، کتک زدن دیگران و یا حتی حبس کردن نفس خود تا مرحله کبودی از خود نشان می دهند . تحمل و کنترل این رفتارها در کودکان واقعا طاقت فرسا است .
زمانی که کودک شما در حال بهانه گیری و جیغ زدن و داد زدن است به صحبت های شما گوش نمی دهد و به فریادها و تهدیدهای شما با حالتی منفی جواب می دهد. در این شرایط هر چه شما بیشتر داد بکشید صدای جیغ او نیز بلندتر می شود. در این مواقع بهترین کار این است که کنار او بنشینید و چیزی نگویید. کودکان خودشان هم از خشمی که دامن آنها را گرفته است می ترسند و بودن در کنار کودک هنگام بدرفتاری هایش موجب آرامششان می شود.
اگر بهانه گیری های او برایتان غیر قابل تحمل شده است چند دقیقه کوتاه بیرون بروید تا کودک دست از گریه و جیغ بردارد سپس دوباره به اتاق بازگردید.
در این شرایط شما هیچ گاه نباید کنترل خود را ازدست بدهید و باید همیشه آرامش خود را حفظ کنید تا او سریع تر آرام شود. همچنین نباید هیچ گاه وعده یا رشوه به کودک خود در این مواقع بدهید و باید به بهانه گیری های بی مورد کودکتان بی اعتنا باشید تا خودش خسته و ساکت شود.
مراقب نشانه های اضطراب زیاد باشیدشاید علت بهانه گیری های روزانه کودک شما تنش و استرس موجود در خانه باشد که بر کج خلقی و بهانه گیری های کودک تاثیر می گذارد.
اگر کودک دائما بهانه گیر است و به خود یا دیگران آسیب می زند بهتر است از یک متخصص یا پزشک یا مشاور کودک کمک بگیرید. این افراد می توانند شما را با تغییر رفتاری کودک آشنا کنند و به شما بیاموزند که چگونه رفتارهای آینده کودک را پیش بینی و با کودکتان رفتار نمایید.
با کودک مدارا کنیدبا اینگونه کودکان باید مدارا کرد و ابتدا زمینه های بروز لجبازی را شناسایی کرد، سپس کودک را از آن دور کرد ، به عنوان مثال کودکی را که در بازار از والدین می خواهد هرچیزی را برایش بخرند، نباید به بازار بُرد و همیشه درباره برآوردن خواسته هایش یک چیز دیگر را باید جایگزین کرد مثل ابزار پلاستیکی به جای واقعی و دور نگاه داشتن وسایل خطرناک از دسترس کودک .
اما کودکان پس از پایان سه سالگی و آغاز چهار سالگی وارد حیطه اجتماعی می شوند و رفتارهای مختلف را از یکدیگر می آموزند و با الگوبرداری منفی سعی می کنند در رابطه با والدین خود آن را اجرا کنند و این امر تا حدود زیادی آگاهانه و هدفمند است و کودک با آزمون و خطاهایی که می کند سعی در به زانو درآوردن والدین و تسلیم آن ها در برابر خواسته هایش دارد.
او با این کار به سیطره قدرت خود و خود محوری ادامه می دهد و برای این کار ، بهانه هایی نیز برای خود دارد مانند وجود رقیبی به عنوان برادر و یا خواهر کوچک تر و یا به علت رفتن به مهد کودک و یا مواردی از این قبیل ، این گروه از کودکان، اعتماد به نفس پایینی دارند و نسبت به دیگر کودکان تعارضات درونی بیشتری دارند و سطوح ترس و اضطرابشان بالاتر از همسالانشان است.
منبع: عصر ایرانمنبع: قدس آنلاین
کلیدواژه: کودک لجباز لجبازی بهانه گیری حق انتخاب بچه ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.qudsonline.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «قدس آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۸۱۲۷۰۶۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
اختلال اوتیسم؛ نشانهها، علل و راههای درمان آن
فرارو- بسیاری از ما بهویژه والدین با نام عارضه «اوتیسم» آشنا هستند و احتمالا یکی از نگرانیهای مهم آنها هنگام بچهدار شدن همین مسئله است. اختلال اوتیسم که در پسران شیوع بیشتری دارد، بر رشد طبیعی مغز در ارتباط با تعاملات اجتماعی و مهارتهای ارتباطی تأثیر نامطلوبی میگذارد و موجب بروز اختلال جدی در ارتباطات کلامی، غیر کلامی و تعاملات اجتماعی از جمله قرار گرفتن در جمع دوستان، بازی کردن و … در افراد مبتلا به این بیماری میشود. نگرانی اصلی درباره این اختلال این است که باوجود پیشرفتهای علمی هنوز علت اصلی ابتلا به اوتیسم ناشناخته مانده است و محققان تنها فرضیاتی را در ارتباط با علت بروز این اختلال ارائه دادهاند که تاکنون هم به اثبات نرسیده است. به گزارش فرارو، اختلال اوتیسم چیست و چرا برخی افراد به این اختلال مبتلا میشوند؟ اختلال اوتیسم چه انواعی دارد و علائم آن چیست؟ اوتیسم چگونه تشخیص داده میشود و برای درمان آن از چه روشهایی استفاده میشود؟ اگر شما نیز به دنبال پاسخ این سوالات هستید، با ما همراه شوید تا اطلاعات مفیدی درباره اختلال اوتیسم در اختیار شما قرار بدهیم. اختلال اوتیسم چیست؟ اوتیسم یا «درخودماندگی» یک بیماری پیچیده عصبی-رفتاری است که شامل اختلال در تعاملات اجتماعی، رشد کلامی و مهارتهای ارتباطی همراه با رفتارهای سخت و تکرار شونده است و به دلیل گستردگی علائم به آن «اختلال طیف اوتیسم» (ASD) میگویند. اختلال طیف اوتیسم را بیشتر میتوان یک اختلال نورولوژیکی دانست که به طور معمول در سالهای اولیه رشد فرد مبتلا نمایان میشود. این اختلال باعث میشود که مغز فرد مبتلا به اوتیسم نتواند در زمینه رفتارهای اجتماعی و مهارتهای ارتباطی بهدرستی عمل کند و مانع یادگیری چگونگی ارتباط و تعامل اجتماعی با دیگران میشود. درواقع کودکان و بزرگسالان دارای اختلال طیف اوتیسم در زمینه ارتباط کلامی و غیرکلامی، مهارتهای شناختی معمول، رفتارهای اجتماعی، فعالیتهای سرگرم کننده و بازی دارای مشکل هستند. اختلال طیف اوتیسم فارغ از نژاد، فرهنگ یا پیشینه اقتصادی در افراد مختلف سراسر جهان یافت میشود و طبق گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماریهای آمریکا (CDC) در سال۲۰۱۴ این اختلال پسران را بیشتر از دختران تحت تأثیر قرار میدهد.میزان شیوع اختلالات طیف اوتیسم در دو دهه گذشته در سراسر جهان افزایش زیادی داشته است و به طور کلی اعتقاد بر این است که اوتیسم در حال افزایش است. پژوهشهای ۲۰ سال گذشته تاکنون نشان دادهاند که شیوع اختلال اوتیسم به دلایل مختلفی در حال افزایش است. در اوایل دهه اخیر برآورد میشد که شیوع این اختلال ۱ در ۳۳۵ نفر باشد. این میزان در سالهای اخیر رو به افزایش بوده است، طوری که طبق آخرین پژوهشها این آمار در سال ۲۰۰۹ میلادی ۱ مورد در هر ۹۱ نفر در آمریکا و یک مورد در هر ۶۶ نفر در انگلستان گزارش شده است؛ همچنین در آخرین ویرایش راهنمای آماری و تشخیصی اختلالات روانی آمریکا (۲۰۱۴) شیوع اوتیسم یک به ۵۹ ذکر شده است. مطالعات شیوعشناسی در ایران نیز گسترههایی از یک به ۱۵۰ بین کودکان را گزارش کردهاند. طیفهای مختلف اختلال اوتیسم استفاده از واژه «طیف» در مورد اختلالات اوتیسم کاربرد درستتر و بهتری میتواند داشته باشد. افراد مبتلا به اختلال اوتیسم میتوانند طیف وسیعی از شدت علائم اوتیسم را داشته باشند. تواناییهای یادگیری، تفکر و حل مسئله افراد مبتلا به اختلال طیف اوتیسم میتواند از مهارتهای بالقوه تا شدید را به چالش بکشد. اوتیسم بودن به صورتهای متفاوتی در افراد نمایان میشود. بعضی از افراد دارای اوتیسم مشکلات همراه دیگری نیز ازجمله کمتوانی ذهنی، اختلال یکپارچگی حسی، اختلال بیشفعالی، نقص توجه، صرع و مشکلات گوارشی دارند که به معنای این است که این افراد نیازمند سطوح حمایتی مختلفی هستند. در گذشته برای تفکیک افراد مبتلا به اوتیسم از دستهبندی زیر استفاده میکردند که عبارت بود از:
۱. اختلال درخودماندگی: اختلال درخودماندگی همان چیزی است که با شنیدن کلمه اوتیسم به ذهن خیلیها خطور میکند. به اختلال در برقراری ارتباطات، تعاملات اجتماعی و بازیهای تخیلی در کودکان زیر ٣ سال اختلال درخودماندگی گفته میشود.
۲. سندرم اسپرگر (Asperger): کودکان مبتلا به این سندروم مشکل زبانی ندارند و در تست هوش میانگین هوشی بالاتر از متوسط دارند؛ اما مانند کودکان اوتیسمی در برقراری ارتباطات اجتماعی مشکل و محدودیت دارند.
۳. اختلال فراگیر رشد (PDD یا اوتیسم آتیپیک): این اختلال یک دسته عمومی و فراگیر برای کودکانی است که برخی از رفتارهای اوتیسمی را نشان میدهند؛ اما در سایر دستهها قرار نمیگیرند.
۴. اختلال فروپاشی دوران کودکی: کودکان مبتلا به این اختلال حداقل در دو سال اول زندگی رشد نرمالی دارند و پس از آن بخش بزرگی از مهارتهای ارتباطی خود را از دست میدهند. این اختلال بسیار نادر است و بسیاری از متخصصان بیماریهای ذهنی در مورد اینکه آن را یک بیماری در نظر بگیرند، تردید دارند.
امروز راهنمای آماری و تشخیصی بیماریهای روانی (DSM) که انجمن روانشناسان آمریکایی آن را تهیه و تدوین کردهاند، به عنوان مرجعی برای تشخیص بیماریهای روانی مورد تأیید و استناد قرار میگیرد. در ویرایش پنجم که جدیدترین ویرایش این راهنماست و در سال ۲۰۱۳ منتشر شد (DSM-5)، اوتیسم به پنج نوع مختلف به شرح زیر دستهبندی میشود که عبارتند از:
۱. دارای نقص هوشی یا بدون آن
۲. با نقص زبانی یا بدون آن
۳. همراه با بیماریهای ژنتیکی یا پزشکی شناخته شده یا عامل محیطی
۴. همراه با اختلال رفتاری، ذهنی یا رشدی ـ عصبی دیگر
۵. با کاتاتونیا.
البته بعضی از افراد ممکن است یکی یا بیشتر از این مشخصات را داشته باشند. علائم اختلال اوتیسم چیست؟ این اختلال دارای طیف گستردهای است، به این معنا که هیچ دو فرد مبتلا به اوتیسم با ویژگیهای عیناً شبیه به یکدیگر وجود ندارند. افراد دچار این اختلال ترکیبی از علائم گوناگون را تجربه میکنند و نشانههای اوتیسم میتواند به شکل خفیف یا شدید بروز پیدا کند. در ادامه با برخی از متداولترین ویژگیهای شناسایی شده در این افراد آشنا خواهید شد: ۱. روابط اجتماعی: شیوه برخورد و تعامل افراد مبتلا به اوتیسم با دیگران بهشدت با نحوه ارتباط افراد عادی متفاوت است. اگر فرد مبتلا دچار علائمی خفیف از اوتیسم باشد، در برخورد با سایرین از نظر اجتماعی چندان فعال ظاهر نخواهد شد. گاه ممکن است در ارائه نظرات خود کمی تهاجمی و توهینآمیز رفتار کند یا اینکه نتواند خود را با دیگران هماهنگ کند. اگر نشانههای اوتیسم در فرد مبتلا شدید باشد، او هیچگونه رغبتی به برقراری ارتباط با دیگران نخواهد داشت. این افراد همچنین در برقراری ارتباط چشمی و درک کلیدها و سرنخهایی که افراد عادی برای جلب توجه هم به کار میبرند، توانایی خوبی ندارند.
۲. درک احساسات دیگران: درک احساسات دیگران برای مبتلایان به این اختلال دشوار است. در واقع، توانایی این افراد در همدردی با دیگران نسبت به افراد عادی بسیار ضعیف است. صحبت و معاشرت با افراد مبتلا به اوتیسم تا حدود زیادی شبیه به حرکت در جادهای یک طرفه است، انگار فرد اوتیستیک بدون گوش دادن و توجه به دیگران صحبت میکند.
۳. ارتباط جسمی: برخی از کودکان مبتلا به اوتیسم مانند کودکان عادی تمایل به در آغوش کشیده شدن یا لمس از سوی دیگران ندارند. البته اشتباه است که این ویژگی را به تمام کودکان دچار این اختلال تعمیم بدهیم؛ زیرا در برخی موارد این کودکان هم دوست دارند تا والدین، خواهر و برادر یا مادربزگ و پدربزرگ را در آغوش بگیرند و از این کار لذت زیادی هم میبرند. با این حال ارتباط جسمی و بازیهای کودکانه مانند قلقلک دادن ممکن است برای این افراد فاقد هرگونه معنا و مفهومی باشد و به واکنشهای متفاوتی منجر شود.
۴. صحبت کردن: هرقدر طیف اختلال اوتیسم در فرد شدیدتر باشد، مهارتهای او در صحبت کردن پایینتر خواهد بود. خیلی از افراد اوتیستیک اصلا صحبت نمیکنند. این افراد معمولا عبارات و واژههایی را که میشنوند، تکرار میکنند. به این حالت «اکولالیا» یا «پژواکگویی» گفته میشود. نوع حرف زدن این افراد هم با دیگران متفاوت است و حالت رسمی و کتابی دارد. نوجوانانی که به سندروم آسپرگر مبتلا هستند، معمولا شبیه اساتید صحبت میکنند و جملاتشان فاقد هرگونه فراز و فرود است.
۵. رفتارهای تکراری: افراد مبتلا به اوتیسم از تکرار و پیشبینی لذت میبرند. تکرار دوست آنهاست و تمایل زیادی به تکرار کردن دارند. برای افراد عادی وجود حجم زیادی از حرکات و رفتارهای تکراری خستهکننده است؛ اما افراد اوتیستیک از این تکرار راضی هستند و میتوانند حرکتی مانند لِیلِی رفتن در عرض اتاق را برای بارها و بارها تکرار کنند یا مثلا ممکن است یک نقاشی واحد را مدام در دفتر خود و صفحهای بعد از دیگری رسم کنند. گاه ایجاد تغییر ممکن است زندگی یک فرد اوتیستیک را دچار بحران کند؛ چراکه این افراد بهشدت از تغییر گریزان هستند.
۶. حساسیت به صدا، نور و بو: صداهای بلند و ناگهانی برای افراد دچار این اختلال نامطلوب و ناخوشایند است. برخی از بوها و تغییر محسوس نور و دمای فضا هم میتواند اثرات نامطلوب مشابهی روی آنها داشته باشد. بسیاری معتقد هستند که ایجاد تغییر در نور، صدا یا بو نیست که موجب آزار کودک میشود؛ بلکه بیشتر غافلگیری است که او را میآزارد. در واقع همان حالتی که از پیشبینی نکردن ارتباطات جسمانی به شخص دست میدهد، در اینجا هم او را تحت تاثیر قرار خواهد داد. اگر فرد اوتیستیک بداند که چه اتفاقی در جریان است یا ممکن است چه چیزی پیش آید، خیلی راحتتر خود را برای آن واقعه آماده میکند. عوامل ایجاد کننده اوتیسم چیست؟ عامل اوتیسم دقیقا مشخص نیست؛ اما محققان معتقدند که اختلال در بخشهایی از مغز که مسئول تفسیر پیامهای دریافتی از اندامهای حسی و پردازش گفتار در مغز است، به اوتیسم منجر میشود؛ همچنین هیچ شواهدی مبنیبر تاثیر محیط روانی اطراف کودک مانند مراقبان او بر ایجاد اوتیسم وجود ندارد. روی هم رفته مهمترین عوامل ایجاد کننده اوتیسم را میتوان به شرح ذیل برشمرد:
۱. ژنتیک: اوتیسم با سابقه خانوادگی مثبت ارتباط دارد، محققان ترکیب خاصی از ژنها را عامل آن میدانند.
۲. سن بالا: عوامل دیگری مانند سن بالای پدر یا مادر شانس ابتلای کودکان به اوتیسم را افزایش میدهد.
۳. برخی داروها: استفاده از برخی داروها و مواد شیمیایی در زمان بارداری مانند داروهای ضد تشنج، مصرف مشروبات الکلی نیز شانس ابتلای فرزند به اوتیسم را افزایش میدهد.
۴. اختلالات متابولیسمی: اختلالات متابولیسمی مانند دیابت یا چاقی مادر حتی باعث افزایش احتمال ابتلای کودک به اوتیسم میشود.
۵. نقص آنزیمی: در برخی موارد اوتیسم به دلیل برخی اختلالات مانند فنیل کتونوریای درمان نشده (نقص متابولیکی مادرزادی که به دلیل کمبود آنزیم فنیل الانین هیدروکسیلاز، سطح فنیل الانین در خون افزایش یافته؛ همچنین ادرار و تنفس آنها بوی کپک میدهد.) و سرخچه رخ میدهد. اختلال اوتیسم چگونه تشخیص داده میشود؟ براساس DSM-5 علائم اختلال طیف اوتیسم شامل مشکل در برقراری ارتباط و تعامل اجتماعی، پردازش حسی و رفتار تکراری و محدود است. البته هنوز نمیتوان اوتیسم را مانند بسیاری از بیماریهای روانی با استفاده از معیارهای زیستی مانند آزمایش خون یا اسکن مغز تشخیص داد؛ بنابراین متخصصان معمولا برای معاینه و تشخیص این اختلال به رفتار کودک بسنده میکنند. علائم اوتیسم در بسیاری از کودکان از دو سالگی قابل تشخیص است و اگر علائم شدیدتر باشد، این اختلال حتی زودتر هم میتواند تشخیص داده شود. با این حال باید توجه داشت که متوسط سن تشخیص در آمریکا حدود چهار سال است. آکادمی کودکان آمریکا پیشنهاد میکند تمام کودکان در ۱۸ و ۲۴ ماهگی از طرف پزشک اوتیسم مورد معاینه قرار بگیرند. اگر خطر بروز این اختلال در کودک بیشتر باشد، مثلا یکی از خواهر یا برادرهای او دچار اوتیسم باشد، پزشک به والدین معاینه و نظارت دقیقتری را پیشنهاد میدهد. یکی از ابزارهای رایج برای معاینه کودکان دچار اوتیسم استفاده از نسخه اصلاح شده اوتیسم برای کودکان نوپا (M-CHAT) است. این روش به پاسخ والد یا پرستار به ۲۳ سوال تکیه دارد. برنامه نظارت برای تشخیص اوتیسم (ADOS) به متخصص اجازه میدهد از طریق مشاهده کودک به مدت یک ساعت این وضعیت را تشخیص بدهد. مصاحبه تشخیص اوتیسم براساس پرسش نامهای انجام میشود که شامل ۹۳ سوال است که از والد یا پرستار کودک پرسیده میشود؛ سپس براساس پاسخهای داده شده وضعیت مورد ارزیابی قرار میگیرد. اختلال اوتیسم چگونه درمان میشود؟ دو واقعیت در مورد اختلال طیف اوتیسم، پایههای درمانهای حال حاضر اوتیسم را به وجود آورده است: نخست این ایده که اختلال طیف اوتیسم از بدو تولد وجود دارد؛ بنابراین بخشی از یک وضعیت بیولوژیک زمینه را برای فعالیتهای روانپزشکی فراهم میکند و دوم اختلال طیف اوتیسم نوعی اختلال اجتماعی و عاطفی است که آن را از سایر اختلالات روانی متمایز میکند و باید به همین ترتیب نیز درمانهای متفاوتی برای آن اعمال میشود. به هرحال امروز برای درمان اختلال اوتیسم از روشهای معمول زیر بهره گرفته میشود: ۱. رفتار درمانی خانوادهها میتوانند با کمک روشهای مختلف رفتار درمانی، تواناییها و مهارتهای کلامی و ارتباط اجتماعی کودکان مبتلای خود را تقویت کنند. این روشها شامل موارد زیر میشوند:
الف) روش ABA: بسیاری از روشهای درمانی کودکان اوتیستیک بر پایه اصول این روش تهیه شدهاند. در این روش اصل مهم این است که رفتارهایی مورد تشویق قرار بگیرند که احتمال تکرار و افزایش خواهند داشت و رفتارهایی که مورد توجه قرار نگیرند، احتمال حذف شدن آنها وجود دارد. اگر چه اِی بی اِی یک تئوری است؛ ولی بسیاری از مردم از این اصطلاح برای روشهایی که با این اصل کار میکنند، استفاده میکنند.
ب) روش تیچ: این روش اولین روشی بود که در آمریکا برای کودکان اُتیستیک به کار گرفته شد. نام این روش مخفف عبارت «درمان و آموزش کودکان اوتیستیک و ناتوانیهای ارتباطی مرتبط با این بیماری» است. در این روش اعتقاد بر این است که محیط زندگی کودک باید با او تطبیق داده شود، نه اینکه کودک با محیط تطبیق داده شود. در این روش از تکنیک خاصی استفاده نمیشود؛ بلکه برنامه درمانی براساس سطح عملکرد کودک پایهریزی میشود. توانائیهای کودک براساس معیارهای آموزشهای روانی بررسی میشود و تکنیکهای درمانی برای بهبود ارتباط، مهارتهای اجتماعی و انطباقی طراحی میشوند. در این روش به جای اینکه به کودک یک مهارت و توانائی خاص آموزش داده شود، سعی بر این است که به کودک مهارتهایی آموزش داده شود تا بتواند محیط اطراف خود و رفتارهای اطرافیان خود را بهتر درک کند.
پ) روش ارتباط با تبادل تصویر: این روش، روش مناسبی برای شروع گفتار و برقراری ارتباط در کودکانی است که قادر به صحبت کردن نیستند. در این روش بر پایه اصول اِی بی اِی، به کودک آموزش داده میشود که چگونه میتواند نیازهای خود را از طریق دادن تصاویر برآورده کند. از امتیازات مهم این روش این است که ارتباط کودک ساده، قابل فهم، با تفکر و عمدی است. با این روش کودک میتواند با هر کسی ارتباط برقرار کند و تنها کاری که باید انجام شود، گرفتن و دادن تصاویر است.
ت) روش فلور تایم: این روش بسیار شبیه بازی درمانی است. در این روش سعی بر این است که ارتباط کودک با یک فرد دیگر از طریق برنامههای دقیق بازی، بیشتر و مؤثرتر شود. این روش شامل شش مرحله است که کودک در طی مراحل آنها تقلید و چگونه یاد گرفتن را از یک بزرگتر فرا میگیرد و به عبارتی کودک باید نردهبام شش پلهای را طی کند. در این برنامه والدین و درمانگران سعی میکنند تا پیشرفت کودک را از طریق مسیرهایی که کودک دوست دارد و با جهت دادن به این مسیرها فراهم کنند تا کودک بتواند شش مرحله پیشرفت موجود در این روش درمانی را طی کند. این روش به طور مجزا به کودک در به دست آوردن مهارتهای گفتاری و بدنی کمک نمیکند؛ بلکه از نظر احساسی و روانی به کودک کمک میکند تا کودک بتواند درک بیشتری پیدا کند و از طریق آگاهی و تجربه مهارتهای دیگر را نیز به دست بیاورد.
ج) داستانهای اجتماعی: این داستانها برای آموزش مهارتهای اجتماعی به کودکان اوتیستیک آماده شدهاند. از طریق این داستانها به کودک آموزش داده میشود که چگونه احساسات، منظور و برنامههای دیگران را درک کنند. در این روش یک داستان براساس یک موقعیّت و شرایط خاص با اطلاعات فراوان تهیه شده است که به کودک کمک میکند تا از طریق گوش کردن به آن بفهمد چه جواب یا عکسالعمل مناسب را باید از خود نشان بدهد.
د) درک مجموعه حواس: کودکان اوتیستیک معمولا از نظر حواس بدن خود دارای مشکلاتی هستند. ممکن است این کودکان دارای آستانه تحریک بالا و یا پائین باشند و یا اینکه مغز آنها قادر نیست از اطلاعات به دست آمده با حواس پنجگانه درک درستی از شرایط موجود به دست بیاورد. در این روش درمانی که میتواند با بازی درمان، کار درمان و یا گفتار درمان انجام شود، به کودک کمک میشود تا بهتر از اطلاعات حسی بهره ببرد. موسیقی درمانی نیز جزئی از این روش است که با فرکانسهای متفاوت حساسیّت کودک را در برابر برخی اصوات کم و یا زیاد میکند. ۲. درمان غذایی کودکان اوتیستیک به غذاهای حاوی گلوتن و کازیین پاسخ منفی میدهند. این پروتیینها در گندم و لبنیات وجود دارد و باعث افزایش علائم بیماری میشوند. رژیم GFCF (رژیم بدون گلوتن و کازیین) میتواند در روند درمان کمک کننده باشد. در این رژیم غذایی گندم و محصولات حاصل از آن و لبنیات باید حذف و یا بسیار محدود شوند. بسیاری از والدین گزارش کردهاند که مهارتهای اجتماعی و تکلم در فرزندانشان بر اثر این رژیم افزایش یافته است. مصرف میوهجات و سبزیجات تازه، گوشت قرمز و سفید، قرص اُمگا سه، ویتامین ب، ویتامین د، قرص کلسیم و آب زیاد در درمان ناهنجاریهای اوتیسم بسیار مفید است؛ همچنین شیر شتر به دلیل دارا بودن پروتیینهای محافظ و آنزیمهای ضد باکتری تاثیر زیادی در بهبود این اختلال دارد.
۳. درمان دارویی داروها نقش آنچنانی در درمان ندارند؛ بلکه بیشتر برای کنترل ناهنجاریهای رفتاری تجویز میشوند. فقط دو داروی مورد تایید سازمان غذا و داروی آمریکا برای درمان تحریکپذیری مرتبط با اوتیسم وجود دارد: «ریسپریدون» و «آریپیپرازول» که هر دو در گروه داروهای آنتی سایکوتیک آتیپیک قرار دارند. به هر حال به خاطر داشته باشید که استفاده از هر دارویی برای کودکان اوتیستیک باید حتماً زیر نظر متخصص انجام شود و اثرات آن بهدقت تحت مورد بررسی قرار بگیرد.
۴. روشهای درمانی مکمل با وجود اینکه تشخیص زودهنگام و درمان زود هنگام اوتیسم بهترین روش در کمک به این کودکان و درمان آنهاست، برخی از والدین و محققین معتقدند که روشهای درمانی مکمل دیگری نیز وجود دارند که میتوانند ارتباط کودک با دنیای اطراف و سایرین را بهبود ببخشند و رفتارهای آنها را بهتر کنند. از انواع این درمانها میتوان به موسیقی درمانی، هنر و حیوان درمانی اشاره کرد که میتواند به صورت فردی با کودک کار شده و یا در مراکز مخصوص به صورت جمعی کار شوند. در تمامی این روشها افزایش قدرت ارتباط، بهبود روابط اجتماعی و افزایش اعتماد به نفس مشترک است؛ همچنین این روشها کمک میکنند تا کودک بتواند رابطه بیخطر و مفیدی را با درمانگر خود و سایرین برقرار کند و با آنها مأنوس شود.